Son zamanlarda psikolojik destek için sohbet robotlarının sıklıkla kullanıldığını biliyoruz. Bu sohbet robotları yüz yüze bir terapi seansına benzer şekilde terapötik bir konuşma tarzını taklit edebilir. Birçok kişi yapay zeka sohbet robotlarını kullanarak duygularını daha iyi anladığını, daha kolay karar verdiğini ve daha az yalnız hissettiğini paylaşıyor  ve  bir arkadaşına, ailesine ve terapistine açılmaktansa bir robota açılmanın daha kolay olduğundan bahsediyor. Fakat psikoterapide kullanılan teknikten çok terapist-danışan arasındaki biricik ilişkinin iyileştirici olduğunu biliyoruz.  Bu bilgilerin ışığında ChatGPT’den bir klinik psikolog gibi davranmasını isteyerek bazı semptomlardan bahsedelim ve yapay zekanın psikoterapist olarak artıları ve eksilerine bakalım. 

- Son zamanlarda depresif hissediyorum.

ChatGPT: Bunu paylaştığın için teşekkür ederim. Böyle bir adım atmak bazen düşündüğünden çok daha güçlü bir şeydir. Bu hissin nasıl ortaya çıktığını biraz anlatabilir misin? Örneğin, daha çok üzüntü, boşluk ya da yorgunluk gibi mi hissediyorsun? Yoksa hiç bir şey eskisi kadar ilgi çekici ya da anlamlı gelmiyor mu?

- Daha çok anlamsızlık ve isteksizlik gibi.

ChatGPT: Bu duyguyu tarif ediş biçimin çok tanıdık. Anlamsızlık ve isteksizlik hissi genelde depresif dönemde olan birçok insanın yaşadığı temel deneyimler dendir. Yani bu his, senin zayıf olman ya da yanlış bir şey yaman anlamına gelmiyor....Bu anlamsızlık hissi ne zamandır var ? Hayatında son dönemlerde seni zorlayan, değiştiren ya da seni duygusal olarak yoran bir şey oldu mu ? Günlük yaşamında bu isteksizlik en çok ne zaman oluyor ? (sabahları kalkarken, işe giderken vs)

- Yaklaşık bir aydır var. Özellikle sabahları oluyor ama son dönemde hayatımda beni etkileyebilecek bir olay olmadı. 

ChatGPT: ... Şunu merak ediyorum sabahları bu his geldiğinde genellikle ne yapıyorsun? Mesela kalkmakta zorlanıyor musun yoksa kalkıyorsun ama hiçbir şeye başlamak içinden gelmiyor mu?

- Kalkmakta zorlanıyorum. 

ChatGPT:... Bu tür dönemlerde kendini zorlayarak hemen iyi olmalıyım baskısına girmek işe yaramaz hatta bazen daha yorucu olur. Ama küçük, şefkatli adımlar fark yaratabilir. İstersen birkaçını seninle paylaşayım. 

1. Sabahları ritüel oluşturmak: ...

2. Kendine kalkmak zorunda değilim izni vermek: ...

3. Zihninden geçenleri fark etmek: ... 

Senin için bu durumun en zor yanı ne oluyor? Fiziksel yorgunluk mu yoksa daha çok bir anlamı yok zaten gibi duygular mı baskın?

 

Yukarıdaki kısa diyaloğa bakarak ChatGPT’nin bir klinik psikolog/psikoterapist olarak artılarını değerlendirelim. 

 

• Öncelikle bir terapistten randevu almadan, ücretsiz ya da terapi seansından çok daha uygun bir ücretle bu konuşmayı gerçekleştirebildik.

• Yargılamadan ve empatik bir şekilde açık uçlu sorular sorarak sohbeti derinleştirdi ve semptomları daha net anlamaya çalıştı. 

• Daha çok paylaşım yapmayı destekleyici bir tutum sergiledi. 

• Depresyon semptomlarıyla ilgili psikoeğitim verdi.

• Bilişsel Davranışçı terapi tekniklerini kullanarak duygu ve düşüncelerin belirlenmesi sağladı ve çözüm önerileri sundu.

Eksilerine bakacak olursak:

• Her ne kadar empatik bir konuşmayı taklit etse de yapay zekanın bir insan gibi size dair duyguları olmaz.

• Yaşadığınız semptomları isimlendirmeye ve anlamlandırmaya yardımcı olsa da size dair nüansları ve sözel olmayan ipuçlarını yakalayamaz. 

• ChatGPT gerçek bir terapist gibi sizinle düzenli olarak görüşerek yapacağı yorumlarla sizi zorlamaz ve yüzleştirmez. 

• Hiçbir psikoterapi yönteminde bu kadar kısa sürede çözüm yolları sunulmaz. (Bilişsel Davranışçı Terapi dahil)

• ChatGPT, bir psikoterapi seansında olması gerektiği gibi kişinin geçmiş yaşantısını, daha önce benzer bir deneyimi olup olmadığını ve ilişkisel dünyasını sorgulamadı. Yani kişiye özel bir değerlendirme görüşmesi yapmadı. Sadece problemi çözmeye çalıştı. 

Psikoterapi sadece semptomlarla baş etmeye çalışmak ve problemleri çözmek demek değildir. Terapide değişimi ve iyileşmeyi sağlayan en önemli şey terapist danışan arasındaki ilişkidir. 

Bir psikoterapist sizinle sessizliği paylaşır, sözel ve sözel olmayan davranışlarınızı gözlemleyerek kaçındığınız konuları fark eder ve sizi bunlarla yüzleştirir. Bir insan tarafından yargılanmadan anlaşıldığınızı ve onun sizin duygularınıza eşlik ettiğini hissetmekle sohbet robotuyla konuşmak arasında ciddi bir fark vardır. Terapist sizi bir bütün olarak görür ve kendinizin dahi bilmediği taraflarınızın ortaya çıkmasını sağlar. Kendinizle, diğerleriyle ve dünyayla ilişkiniz değişir. 

Sonuç olarak ChatGPT size destekleyici ve hızlıca ulaşılabilir bir danışmanlık verebilir. Bazı kanıta dayalı terapi yöntemlerinin tekniklerini kullanarak semptomlarınızla ilgili çözümler sunabilir. Fakat bir terapistle karşılıklı, otantik bir ilişki kurulmadığı için hiçbir zaman bir psikoterapi seansı yerine geçmez.